Mariscadoras no Serrido. Cambados |
Máis dunha vez teño falado das gamelas de Cambados referíndome a elas coma unha tipoloxía de embarcación tradicional propia. Seguramente esta apreciación é esaxerada e froito da miña condición de cambadés pero a realidade é que nin tan sequera está recoñecida como tal e a día de hoxe, as únicas gamelas que gozan de predicamento entre a comunidade mariñeira sabionda son as coruxeiras, as da Guarda e a de Cabo da Cruz
Gamela coruxeira:
Encontro de Embarcacións Tradicionais. Muros 2009 |
Gamela da Guarda:
Gamela de Cabo da Cruz:
Cabo da Cruz albergou a XII Encontro de Embarcacións Tradicionais de Galicia. 2015 |
Gamela de Cambados:
Pero como somos teimudos e cambadeses, imos continuar a reivindicar a Gamela de Cambados coma unha embarcación tradicional de primeira magnitude non só polo acervo cultural inherente a esta embarcación senón tamén pola súa beleza e excelentes condicións para a navegación.
Certo que as gamelas tamén se construían noutras localidades da ría de Arousa pero se cadra en Cambados é onde a gamela cobra unha especial relevancia e sentido. Hoxe en día desaparecidas da nosa vista e case da nosa memoria colectiva, as gamelas foron nun tempo atrás unha das embarcacións máis numerosas e populares nos vellos portos de Cambados e San Tomé.
Dende logo, a condición de Cambados como “fondo de ría” e o enclave na zona intermareal Umia-Ulla, facían da gamela unha embarcación especialmente navegable en zonas de escaso calado. Empregábanse especialmente para o marisqueo a flote se ben, tamén para a pesca con liña e as chamadas artes menores. Podían chegar até os 7,50m de eslora e aparellaban en vela latina con martelo.
detalle: Aparello de vela latina con martelo |
gamelas ao rastro antigo (marisqueo a flote):
ao medio mundo:
características:
Cando falamos destas gamelas, non podemos determinar unha eslora de
referencia, había distintos tamaños dependendo da arte para a que se construía
e sabemos que as había grandes, chegando algunhas a superar os 7 metros de eslora.
O normal era unha
distribución de cuberta semellante as dornas, con tilla e cadeira,
moi cheas de proa e afiadas na popa se ben, o espello variaba en
función das preferencias do armador. Pero quizais a característica
principal era a quilla pronunciada para aguantar pano e evitar a
deriva, isto as facía máis mariñeiras e manexables para navegar a vela.
gamela a carón dunha dorna mca |
As gamelas compartían
espazo nos portos de Cambados coas dornas (a maioría dornas mecas
tanto de tingladillo coma de tope) e imaxino que mesmo competirían
entre elas para ver cales eran mellores "apurando o pano",
e aínda que as dornas semellan invencibles neste aspecto, moitos
vellos aseguraban que as gamelas ben armadas non quedaban atrás,
sobre todo navegando en rumbos abertos, na bolina imaxinamos que a
vantaxe sería clara en favor das dornas.
Non era doado para as gamelas de Cambados facerse ver e así, xunto coas chalanas e loritos, ocupaban un lugar discreto entre as xigantescas lanchas do xeito, as dornas mecas e mesmo algún que outro galeón.
Chalana na proa de dúas dornas mecas. O Borrón. San Tomé-Cambados |
Chalana amarrada pola póa dun galeón. Porto de Cambados. |
Fai uns anos, o Clube Mariño Salnés elaborou un proxecto para
facer un “gamelón” de 7,20 m
de eslora se ben, aínda non se iniciou a construcción e de momento tan só estan feitos os planos. Actualmente o CMS está inmerso no GAC-Mariña Tradicional Porto de Cambados, un proxecto que pretende a recuperación integral do antigo porto de Cambados para recuperar a imaxe do porto e habilitalo como espazo dinamizador da cultura marítima local.
Lavadoiro. Porto de Cambados |
E dentro dese proxecto integral do Porto de Cambados, gustaríanos recuperar a imaxe dunha gamela de Cambados amarrada no porto. Certo que non seríamos os primeiros e fai uns anos, concretamente en Vilanova de Arousa, construíuse unha gamela, unha fermosa embarcación de nome Descalsiña aparellada con vela latina:
..., daquela, volveríamos a ter en Cambados unha das súas tipoloxías máis ilustres, devolvendo identidade ao porto e a toda a vila. Ogallá algún día poidamos ver na praia de San Tomé unha escena como a imaxe de abaixo, onde uns homes se afanan en arranxar unha gamela, a Lola.
Arranxando a Lola. Praia de San Tomé. |
de remate:
Gustaríanos dende logo recuperar
para Cambados unha tipoloxía de embarcación tan senlleira coma calquera outra,
tan digna coma a que máis. Con ela gañaron o sustento centos de familias
cambadesas durante anos e para moitos nenos foi a primeira escola para a
aprender o oficio de mariñeiro ou se cadra, o oficio de vogar a
contracorrente.
Vivimos tempos nos que todo semella
conxurarse coa destrución dos recursos naturais. As nosas rías non escapan
deste andazo de ignorancia e desfeita: a prórroga de Ence até que os nosos
fillos sexan vellos ou a Lei de Acuicultura que quere converter a nosa costa en
parcelas baratas para a explotación insostible e contaminante do monocultivo
acuícola, ameazan con implantar un xeito de explotación masivo dos recursos até
esgotalos. É a estratexia económica das multinacionais, a de explotar os
recursos dun territorio até o límite, cobrar beneficios e retirase a outro
sitio onde gobernen monicreques que aplaudan e permitan os seus métodos. Que
aquí non suceda depende de nós.
Dende este blog dicimos: SI as
gamelas, SI as embarcacións tradicionais, SI a pesca artesanal, responsable e
sostible e NON á destrución dos nosos recursos, da nosa cultura e do noso mar.
imaxes:
arquivo Boudevara.blog
arquivo Confraría de pescadores San Antronio de Cambados.
arquivo Boudevara.blog
arquivo Confraría de pescadores San Antronio de Cambados.