NAO CÉLTIGA I

En días pasados falabamos neste blog de vellas revistas de mar e, en concreto, dunha editada en Galicia nos anos coarenta:
EDICIONES CÉLTIGA. MAR

Como nesta terra temos de todo, hai xente que gosta dos barcos vellos e outra que gosta dos libros antigos. A maioría da humanidade vai co ritmo das cousas novas (“así como veñen as patacas novas xa ninguén quere as vellas”) mais sempre haberá quen ande a mirar de esgello ó pasado... se cadra por aquilo de que se dese a necesidade de voltar sobre os pasos camiñados... e estes pasos están impresos nos vellos libros.

Imos falar de referentes:

ANO 1921-1923:

CÉLTIGA foi unha editorial creada polas Irmandades da Fala de Ferrol en 1921 co obxectivo de publicar obras galegas en prosa, cubrindo así o baleiro que se observaba respecto á poesía. Fundouna Xaime Quintanilla e contou como colaboradores cos personaxes máis representativos e máis comprometidos do momento coa defensa do galego como lingua de cultura: Risco, Castelao, Vilar Ponte, Losada Diéguez, Otero Pedrayo, Paz Andrade, Eladio Rodríguez, etc.


As primeiras obras publicadas foron Alén, do propio Quintanilla; Trebón, de Cotarelo; Mal de moitos e Trato a cegas, de Euxenio Charlón e Sánchez Hermida.
Xa en 1922 publicou Un ollo de vidro. Memorias dun esquelete, de Castelao; Saudade, de Quintanilla; A i-alma de Mingos, de Herrera Garrido; A Santa Compaña, de Roberto Nóvoa Santos; ou Almas mortas, de Antón Vilar Ponte. Os libros que editaba levaban portadas debuxadas por artistas da talla de Castelao, Camilo Díaz, Imelda Corral ou Álvaro Cebreiro.
A ditadura de Primo de Rivera acabou coa editorial ordenando o seu peche en 1923. Nese momento estaba preparando a publicación de A trabe d'ouro e a trabe d'alquitrán, de Vicente Risco, que finalmente foi editado por Lar, sucesora de Céltiga.


Portada da actual Trabe de Ouro, con Menden Ferrín na dirección e o académico cambadés Francisco Fdez. Rei na secretaría de redacción

ANO 1924-1931:

Con motivo dun traballo de investigación do Centro Ramón Piñeiro para a recuperación de cinco cabeceiras da prensa galega na emigración durante os séculos XIX e XX (presentado pola Secretaría Xeral de Política Lingüística en marzo do 2009), investígase a revista Céltiga (Buenos Aires, 1924-1932) e defínese como “una das grandes cabeceiras da prensa galega na Arxentina, un peso que colleo por mor da lista de destacados colaboradores, entre eles Eduardo Blanco Amor, Vicente Risco, Otero Pedrayo, os irmáns Vilar Ponte, Cabanillas, Isaac Diaz Pardo, Lugrís Freire, Victoriano Taibo o Amado Carballo.
Na súa nómina de ilustradores, contaba tamén con prestixiosos artistas galegos, como Castelao, Sobrino o Maside. Os fundadores de 'Céltiga' foron Domingo Rial e Ramón Peña, e dous dos seus directores foron Suárez Picallo e Blanco Amor.

Nesa época Ediciones Cétiga publica tamén Almanaque Gallego, (Buenos Aires 1926) cunha periodicidade anual: incluía un calendario para o ano seguinte onde se destacan as datas mais relevantes para os galegos emigrados acompañandose de anuncios de comercios, librarías, compañias de navegación, profesionais, etc.
Esta publicación mantense ate o ano 1931 coa publicación dun total de cinco números publicados.



Ben, se nos fixamos nas datas e nos persoeiros que se citan, semella que existe unha vinculación evidente entre a editorial Cétiga e a posterior Revista Cétiga publicada na Arxentina até que a cousa pecha no ano 1931.

Todo esto está perfectamente estudiado e documentado, sobre todo pola Real Academia Galega e mais recentemente polo Centro Ramón Piñeiro. Por contra non atopo referentes entre estas dúas míticas “aventuras” editoriais galegas e a revista de EDICIONES CÉLTIGA do ano 1942 ou a posterior SONATA GALLEGA do ano 1949. Evidentemenre eu non son historiador e de seguro que esto tamén esta de sobras documentado, pero paso a comentar, con atrevemento blogueiro, algunhas cousas sobre a relación entre todas estas publicacións.

ANO 1942:


Publicase a revista: EDICIONES CÉLTIGA. Publicación dedicada al MAR
A portada xa nos dá un dato fundamental: o autor da mesma é Ramón Peña, o mesmo que xunto con Domingo Rial fundou a Revista Céltiga editada na Arxentina anos atrás.

El Triunfo del Mar. Ramón Peña

No interior da revista comprobamos que Ediciones Céltiga ten enderezo en “Peregrina 9. Pontevedra”, a dirección literaria é de Emilio Canda e a visión artística de Ramón Peña. A impresión realízase en Gráficas Torres da cidade do Lérez. En efecto, a provincia de Pontevedra semella agora o seu referente. Así, con este encabezado, se presenta a revista ós lectores:
“Un deseo ferviente de dar a conocer, exaltando sus valores, la riqueza e importancia marítimas de la provincia de Pontevedra, nos ha movido a preparar este número monográfico dedicado al MAR, que Ediciones Céltiga se complece en ofrecer hoy a sus lectores” ..... La Dirección.

No mesmo texto, a dirección xa anticipa que “Un plantel de firmas, algunas ilustres y todas ventajosamente conocidas, desarrollan la profusión de temas que constituyen el sumario de MAR”.

Imos co sumario:
Efectivamente se comparamos as “firmas” literarias e colaboracións da publicación do ano 1942 coa Revista Celtiga publicada con anterioridade na Arxentina atopamos con referentes comúns. Aquí van algunhas destas “firmas”:

"El mar visto por un hombre de tierra adentro"
Por Celso Emilio Ferreiro


"Motivos del Mar"
Por Ramón Cabanillas


"El Mar"
Por W. Fernandez Florez

A pegada do Salnés e de Cambados nesta publicación é evidente. Así, ademáis da participación de Cabanillas, temos:
Colaboración do grobense Juan Novás cun artigo sobre “Las Escuelas Medias de Pesca”.
Colaboración de Antonio Magariños cun interesante artigo sobre a Vida y obra de los pósitos marítimos”, onde se fai mención especial do Pósito de Cambados por ser o primeiro que se crea de todo o Estado Español no ano 1917.
Publicación do cambadés A. Caamaño Bournacell da entrevista realizada a Egidio L. Padín, tamén cambadés, baixo o título “Un astillero en miniatura”.

E moitas referencias comerciais de Cambados e outras localidades da Ría de Arousa nos anuncios comerciais:






























Para finalizar esta primeira entrega unhas consideracións:

A data da revista EDICIONES CELTIGA. MAR (1942), reflicte claramente unha publicación de post-guerra e está enormemente influenciada polos gañadores da contenda. Se ben, a relación coas anteriores publicacións de CÉLTIGA son evidentes. Esto pode ser unha contradicción e mesmo a causa de que para un sector do “pensamento político galego actual” non fose interesante manter unha relación entre a Céltiga de antes e despois da Guerra Civil.

É posible que o Réxime tentase “depurar” a publicación e mesmo se “tirase” de vellas amizades para atraer “firmas” coñecidas do pensamento galeguista para “lexitimizar” esta nova andaina de Céltiga.
Todo iso é mais que posible, mais non por iso temos que obviar a existencia destas publicacións que ademáis de formar parte da “Historia”, aportan información interesante sobre a concepción social, política e económica do sector do MAR na Galicia daqueles anos. (Quen sabe, ó mellor alguén dos que saben mira esto e nos aporta luz.).

Esta influencia da situación política da España daquel intre, pode verse reflectido no idioma empregado; así, a revista está publicada integramente en castelán (agas citas ou referencias ó refraneiro galego). Se ben, lembrar que tampouco a Céltiga publicada na Arxentina se escrevía en galego e non digamos nada dos xornais e revistas actuais.

A influencia de postguerra intúese na importancia que se lle da na revista “o emprazamento da nova Escola Naval Militar de Marín” que será inaugurada no ano seguinte (1943). Se ben este acontecemento vai a coincidir cunha nova proxección das Salas Navais do Museo de Pontevedra e un pulo importante no desenvolvemento do Museo Massó creado 10 anos antes. A creación da Escola Naval tamén sería importante na vida dun home ben coñecido, Steffan Morling.

Remato cunhas “estampas” de grandes dibuxantes e ilustradores que colaboran e ilustran a publicación MAR:

Portela


Torres


Ramón Peña

Guisasola (Gravado)


Para dentro dun días a segunda entrega de NAO CÉLTIGA.

Nota: Esta primeira entrega adícolla a Moncho Bouzas, que me “incitou” dalgunha maneira a pasar esta tarde de sábado pechado no meu “camarote”, co ordenador e a treboada de fondo, para falar de vellas historias. ¡Que maneira de chover e ventar!